بررسی ارقام گندم دوروم بر اساس شاخص های ارزیابی کننده تنش گرما در مازندران

به­منظور بررسی اثر تنش گرمای پایان فصل بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام گندم دوروم (Triticum durum Desf.) این آزمایش مزرعه­ای در دو تاریخ کاشت (تاریخ کشت مطلوب و با تأخیر) انجام شد. تعداد هفت رقم گندم دوروم (یاواروس، دنا، کرخه، آریا، بهرنگ، ساجی و زردک) در طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار، در دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر در استان مازندران، طی سه فصل زراعی 89-1388، 90-1389 و 91-1390 مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که اثر رقم بر وزن سنبله و عملکرد دانه معنی دار (1% ≥ α) بود، که نشان­دهنده وجود تنوع ژنتیکی در ارقام گندم دوروم مورد بررسی است؛ همچنین اثر سال بر این صفات معنی­دار بود، در حالی که برهمکنش سال در رقم برای صفت وزن سنبله معنی­دار بوده، ولی برای عملکرد دانه معنی­دار نبود. مقدار کاهش وزن سنبله در شرایط تنش برای ارقام مورد بررسی یکسان نبود، که اهمیت انتخاب رقم غیر حساس به تنش گرما را ثابت می کند. بررسی شاخص­های تنش نشان داد که شاخص های حساسیت به تنش (STI)، میانگین بهره وری (MP) و میانگین هندسی بهره­وری (GMP) در شرایط مطلوب و شرایط تنش گرما، با عملکرد دانه، همبستگی معنی داری (1% α ≤) داشتند، لذا برای گزینش ارقام غیر حساس پیشنهاد شدند. رقم بهرنگ با متوسط عملکرد 5310 کیلوگرم در هکتار در شرایط مطلوب، و با کاهش 16/9 درصدی در شرایط تنش، بیش­ترین اندازه شاخص­های STI، MP و GMP را داشت و به عنوان مناسب­ترین رقم برای کشت در منطقه مازندران پیشنهاد شد.